عموما در فضای مرکزی خانه هایی که از معماری سنتی بهره می بردند، حوض و باغچه های کوچک طراوت منحصر به فردی را به محیط خانه القا می نمود و گویی اتاق ها با اشراف به این منظره و در روبروی هم خودنمایی و جلب توجه می کردند. به علاوه، درب های ورودی این خانه ها از چوب ساخته می شد و با کلون ها و کوبه های جداگانه زنانه و مردانه، نشان از شخصی بودن محیط خانه داشت. معمولا در این نوع معماری فضایی برای مهمانان که به شاه نشین معروف بود، وجود داشت که عموما به آینه کاری و تزئینات فراوان منقوش بود و کاشی هایی با طرح های فرهنگ و سنن ایرانی با رنگ های خاص و جلب توجه کننده، خودنمایی می کرد.

فضای آشپزخانه هر خانه نیز نشان از مهمان نوازی آن خانواده و به طور کلی ایرانیان بود. معمولا در اکثر خانه هایی که ایوان رو به حیاط داشتند، نرده ها و دستک هایی چوبی وجود داشت که توسط ستون ها و سقف های چوبی زیبا تکمیل شده و در کنار دیواره های منبت کاری شده ی از جنس چوب، مکمل زیبایی معماری سنتی این خانه ها بود.

معماری سنتی و بومی ایرانی، برای سازگاری یافتن با شرایط اقلیمی متفاوتی به وجود آمده است و از این رو در آن نوآوری و خلاقیت‌ های فراوانی به کار گرفته شده است. قنات‌ ها، بادگیر ها، یخچال‌ ها و مخازن‌ های زیرزمینی آب نمونه‌ هایی از معماری پایدار سنتی در ایرانِ گذشته می باشد.